Πάντα το Ελληνικό Έθνος στη σύγχρονη ιστορία πάλευε για λευτεριά και ανεξαρτησία, κόντρα σε δυνάμεις πολυπληθέστερες, αρτιότερες στρατιωτικά και πολλές φορές υποβοηθούμενες από σύγχρονους ‘‘εφιάλτες’’.
Αφορμή για την έναρξη του
Μακεδονικού Αγώνα στάθηκε το σχίσμα της βουλγάρικης εκκλησίας από το
Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως το 1870, ένα γεγονός επιφανειακά θρησκευτικό,
στην ουσία όμως καθαρά εθνικό, που κράτησε για 40 περίπου χρόνια. Σ’ αυτό το
διάστημα οι Μακεδόνες έπρεπε ν’ αντιμετωπίζουν ατίθασους, λυσσασμένους
κομιτατζήδες μ’ επικεφαλής Βούλγαρους αξιωματικούς οι οποίοι δρούσαν
ανενόχλητοι από τους Τούρκους. Προσπαθούσαν με απειλές και υποσχέσεις ν’
αλλοιώσουν το φρόνημα των περήφανων Μακεδόνων και όταν συναντούσαν άρνηση
έσφαζαν, έκαιγαν και λεηλατούσαν.
Η επιτυχής έκβαση του Μακεδονικού
Αγώνα συνέβαλε στην μετέπειτα θετική εξέλιξη των Βαλκανικών πολέμων το 1912
–1913 που πρόσθεσε στην Ελλάδα εδάφη που για πολλά χρόνια ήταν σκλαβωμένα.
Ποιοι όμως ήταν οι μεγάλοι πρωταγωνιστές του τόσο δοξασμένου πολεμικού έπους;
Ο Λάμπρος Κορομηλάς που
διορίσθηκε το 1904 γενικός πρόξενος της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη, ήταν από τους
πρώτους οργανωτές του αγώνα. Από τη θέση του υποπρόξενου στο Μοναστήρι είχε
ανάλογη δράση ο Ίωνας Δραγούμης, ο οποίος συγκρότησε επιτροπή Μακεδονικής
εταιρίας από τους Αργύριο Ζάχο, Θεόδωρο Μόδη και Θεόδωρο Καπετανόπουλο. Έτσι
ξεκίνησε μία διερευνητική δράση στην Μακεδονία από ολιγομελείς επιτροπές
αξιωματικών. Όταν έγινε κατανοητό ότι η απάνθρωπη δράση των Βουλγάρων πρέπει ν’
αντιμετωπιστεί, οργανώθηκαν τα πρώτα ένοπλα σώματα που ξεκίνησαν τον
ανταρτοπόλεμο στα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας.
Στην πρώτη διείσδυση, από τους
πρώτους αξιωματικούς που συμμετείχαν ήταν ο Παύλος Μελάς, ο Αλέξανδρος
Κοντούλης, ο Αναστάσιος Παπούλας και ο Γεώργιος Κολοκοτρώνης. Στην δεύτερη
εικοσαήμερη αποστολή με το ψευδώνυμο Πέτρος Δέδες είναι πλέον έτοιμος και καλά
ενημερωμένος για την τρίτη και τελευταία όπως αποδείχθηκε επάνοδό του. Μαζί του
στις 27 Αυγούστου 1904 συμμετείχαν 35 άνδρες από την Κρήτη τη Μάνη και όλη την
ελεύθερη χώρα.
Ο Παύλος γεννήθηκε στη Μασσαλία
της Γαλλίας στις 29 Μαρτίου του 1870, και μεγάλωσε μετά τα τέσσερα χρόνια του
στα σαλόνια της Κηφισιάς. Κατάγεται από την ιστορική ηπειρώτικη οικογένεια των
Μελάδων και είναι γιος του Μιχαήλ, ενός πετυχημένου εμπόρου με σπουδές στη
νομική, ενώ το 1891 παντρεύτηκε την αδελφή του Ίωνα Δραγούμη, Ναταλία με την
οποία απέκτησε δύο παιδιά.
Τον Αύγουστο του 1904 ξεκινά με
το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας (τα ονόματα των παιδιών του) μία ανελέητη αντίσταση
και σε λίγους μόλις μήνες οργανώνει τ’ αντάρτικα σώματα τα οποία έχουν
πολλαπλασιαστεί. Καημός του είναι να ελευθερώσει το Βογατσικό Καστοριάς που
είναι ο τόπος καταγωγής της γυναίκας του. Ο παππούς της Ναταλίας, Νικόλαος,
ήταν γραμματέας του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας Καποδίστρια. Ο πατέρας της
Στέφανος, υπηρέτησε αρκετές φορές ως υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση του
Χαρίλαου Τρικούπη και είχε πλούσια εθνική δράση. Όλη αυτή η σχέση της Ναταλίας
την οδηγεί να τον παροτρύνει για ν’ αναλάβει δράση. Στο σπίτι της Ναταλίας ο
Παύλος μάθαινε τα γεγονότα της Μακεδονίας από ανθρώπους που πήγαιναν εκεί για
να τα διηγηθούν.
Όσο περνούσε ο καιρός, οι
κομιτατζήδες γνώριζαν ήττες και απέφευγαν τις συγκρούσεις με τα ένοπλα σώματα
του Παύλου Μελά. Σε αυτή τη χρονική στιγμή στις 13 Οκτωβρίου 1904 μετά από
προδοσία του κομιτατζή Μήτρου Βλάχου στο χωριό Στάτιστα Καστοριάς, (σήμερα
ονομάζεται Μελάς), ο Παύλος Μελάς τραυματίζεται θανάσιμα από μία μονή τουφεκιά
ενός Τούρκου. Ξεψυχώντας αφήνει το σταυρό του στη γυναίκα του και τ’ όπλο στο
γιο του, για να πολεμήσει κι αυτός για τη λευτεριά της Μακεδονίας λέγοντας τα
λόγια: ‘‘να τους πείτε ότι το καθήκον μου έκαμα’’.
Για μία ακόμη φορά ο θάνατος ενός
ήρωα θα γίνει αιτία για ένα εθνικό
εγερτήριο σάλπισμα για τις κοιμισμένες συνειδήσεις των ‘‘αδρανούντων’’ Ελλήνων.
Φίλοι του Παύλου όπως ο Μαζαράκης, ο Τσόντος, ο Κατεχάκης, ο Παπαδάς έτρεξαν
για τη Μακεδονία ως εκδικητές και σωτήρες. Τριάντα χρόνια Βουλγαρικών
προσπαθειών για την αλλοίωση του Εθνικού φρονήματος γκρεμίσθηκαν σε λίγους
μόλις μήνες.
Δεν θα ‘θελα να κάνω σύγκριση των
αντιδράσεων τότε με τις σημερινές. Η θλίψη θα είναι μεγάλη. Δεν θα μπορέσουμε
σήμερα να διακρίνουμε πουθενά ήρωες (παρά τον πόλεμο που έχουμε), ούτε διάθεση
θυσίας. Ο εαυτούλης μας έχει πάρει την θέση σε όλες μας τις αντιδράσεις.
Πολιτικοί και εξουσία νοιάζονται για προνόμια, για ατιμωρησία, για καλοπέραση,
ενώ ο πληθυσμός υποφέρει. Ματώνει καθημερινά. Και πάλι η αδράνεια είναι η λέξη
που μας χαρακτηρίζει. Αναζητούμε έναν νέο ήρωα που θα καταφέρει να μας
εμπνεύσει.
Χρέος μας να μην λησμονήσουμε
ποτέ τον ήρωα Παύλο Μελά, ούτε τη Μακεδονία για την οποία θυσιάστηκε. Αν
χρειαστεί ποτέ πρέπει όλοι να τρέξουμε να τη σώσουμε. Αγνά και καθαρά. Όχι με
μαγειρέματα πίσω από κλειστές πόρτες και πρόστυχα παζάρια που προσβάλουν την
μνήμη αμέτρητων αγνών ηρώων. Κάθε μέτρο της Μακεδονικής γης είναι ποτισμένο μ’
Ελληνικό αίμα που το μόνο που απαιτεί από εμάς είναι ΣΕΒΑΣΜΟΣ.